ABD, dünyanın en güçlü ülkesi. Bunu biliyoruz. İki haftalık Amerika ziyaretinde Amerika'nın gücüne ilişkin yaptığım gözlem özetle şöyle: Amerika'nın gücü, üç temel sacayağına dayanıyor: Birincisi, akademi ve Holywood'un başını çektiği popüler kültür endüstrisi. İkincisi, siyasî, ekonomik ve teknolojik sistem. Üçüncüsü de, kilise.

Dünyanın en gelişmiş, en üretken üniversiteleri Amerika'da. Şu ân Amerika'da üç bin civarında üniversite var. Bu üniversitelerin hepsi birinci sınıf üniversiteler değil; çoğu işe yaramaz. Ama yine de belli bir eğitim standardı ve kalitesi var.

Amerika'da New York, Washington ve Chicago'da çeşitli üniversiteleri gezme imkânı buldum. Özellikle Chicago Üniversitesi'ni ziyaret etmek istiyordum. Robert Nisbet ve Edward Shils'lerin kuruculuğunu yaptıkları, sosyal teorinin, kadîm düşünce geleneklerini de dikkate alan, şimdilerde yeni kuşaları ve temsilcileri yetişen, ilerde daha fazla keşfedileceğinden hiç kuşku duymadığım "Chicago Okulu"nu yerinde görmek ve bugüne kadar en mükemmel İslâm medeniyeti tarihi kitaplarından birini yazan Marshall Hodgson'ın ders verdiği üniversiteyi yerinde görmek için Chicago Üniversitesi'ni üniversitede Osmanlı tarihi doktorası yapan Abdurrahman kardeşimle gezdik. Onlara olan vefa ve saygı borcumu bu şekilde de olsa ödemek istedim açıkçası.

Chicago Üniversitesi, özellikle sosyal bilimlerde dünyanın en sayılı ve saygın üniversitelerinden biri. İlk bakışta 150-200 bin öğrencisi olan bir üniversiteyi andırıyor ve tipik Amerikan "kampüs" üniversitelerinden ayrılıyor. Ama Abdurrahman kardeşim üniversitenin 10 bin civarında öğrencisi olduğunu söyleyince gördüklerime inanamadım. Dev bir üniversite ama 10 bin öğrencisi var. Nedeni, Chicago Üniversitesi'nin "teaching" (yalnızca lisans eğitimi veren) değil, özellikle yüksek lisans eğitimi veren bir "research" / araştırma üniversitesi olması.

Üniversitenin çarpıcı bir başka özelliği de, üniversitenin kampüsünde üç büyük tarihî kilisenin ve nefis, estetik, şirin bir caminin bulunması. Ayrıca üniversitenin değişik binalarında namaz kılmak için küçük mescitler de var.

Bütün bunları görünce, bizim YÖK belâsının bu ülkeye ne kadar zarar verdiğini düşündüm ve kıyıda, köşede, koridor altlarında namaz kılmak zorunda kalan öğrencileri bile fişleyip "şişleyen" Türkiye'deki ilkel üniversite anlayışına bir kez daha kahrettim.

Akademisi güçlü olmayan, kendi kültür, tarih, düşünce, sanat ve medeniyet birikimini ıskalayan, öğrencilerini ve akademisyenlerini "irtica" yaftasıyla üniveriteden kapı dışarı eden Türkiye'yi nasıl berbat ve ürkütücü bir yabancılaşmanın ve yokolmanın beklediğini düşünmekten kendimi alamadım. (Popüler kültür endüstrisinin işleyişine, Amerikan toplumunu ve sistemini nasıl ayakta tuttuğuna ilişkin ayrıca bir yazı yazacağım; o yüzden bu konuyu geçiyorum).

Amerika'nın gücünün ikinci temel dayanağı, iyi kurulmuş, güçlü bir siyasî, ekonomik ve teknolojik sisteme sahip olması. Bu sistem, sağlam bir hukuk sistemi tarafından sıkı bir şekilde denetleniyor. Büyük yolsuzluklar, arızalar ve suistimaller bu demokratik hukuk sistemi tarafından kolaylıkla ve sert şekillerde cezalandırılıyor. O yüzden polis, çok güçlü Amerika'da. Yetkileri de aşırı denecek kadar fazla.

Amerika'daki en azından görünüşteki demokratik hukuk sisteminin çökmesi, Amerika'nın bir ânda büyük bir kaosun eşiğine sürüklenmesi için yeterli. Ekononimin gözle görülür bir şekilde çatırdaması, refah düzeyinin düşmesi, hukuk sisteminin çatırdamasına da neden olabilir Amerika'da.

Amerika'nın gücünü oluşturan üçlü sacayağının üçüncü ayağını kilise oluşturuyor. Amerika'da elbette ki Protestanlar çok güçlü. Hatta Protestanların tarihte "iktidar"ı ve "gücü" ellerine geçirdikleri en büyük ve belki de tek coğrafya Amerika. Her üç yüz-dört yüz metrede bir kilise var Amerika'da. Üstelik de bu kiliseler, âyinlerde dolup taşıyor. Ayrıca büyük ve tarihî kiliseler de Avrupa'da olduğu gibi bakımsız, kendi hâllerine terkedilmiş ve bomboş değiller.

Bütün bunlar birer sonuç. Peki neyin sonucu? Bu sorunun cevabını Salı günkü yazıda araştırmaya çalışalım.

[ Arşivle! ] [ Yazdır! ] [ Postala! ]